Państwowa Szkoła Morska w Gdyni (1930-1939)
1930; 17 maja
„Lwów” wyszedł w swój ostatni rejs do duńskiego portu Nakskov, gdzie czekał nań gruntownie odnawiany i przerabiany do użytku szkolnego w tamtejszej stoczni nowy żaglowiec. Dla swego następcy „Lwów” przywiózł załogę i słuchaczy Szkoły Morskiej oraz drobny osprzęt, jak kompasy, prądnica czy pomoce szkolne.
1930; 27 maja
Dyrekcja PSM z kmdr. Adamem Mohuczym przeprowadziła się z Tczewa do nowego gmachu szkoły w Gdyni, przy ul. Morskiej (noszącej wówczas jeszcze nazwę szosa Gdańska, niedługo potem przemianowanej).
1930; 22 czerwca
Po zakończonym remoncie, nowy żaglowiec szkolny, odebrany przez dyrektora PSM kmdr. Adama Mohuczego, wyszedł z Nakskov do Gdyni.
1930; 3 lipca
W gdyńskiej siedzibie szkoły odbyły się pierwsze egzaminy wstępne.
1930; 13 lipca
Uroczyście wszedł do służby nowy żaglowiec szkolny „Dar Pomorza”, rodzicami chrzestnymi zostali Maria Janta-Połczyńska oraz minister przemysłu i handlu Eugeniusz Kwiatkowski. Żaglowiec zakupiony został latem 1929 r. przez Pomorski Komitet Floty Narodowej i nazwany „Darem Pomorza”, gdyż fundusze na zakup pochodziły ze zbiórki społecznej na Pomorzu.
1930; 26 lipca
„Dar Pomorza” opuścił port gdyński ze 103 uczniami na pokładzie, udając się pod komendą kpt. ż.w. Konstantego Maciejewicza w pierwszą podróż ćwiczebną m.in. do Antwerpii, Hawru, następnie do Bergen i Oslo.
1930; 28 lipca
Staraniem Morskiego Instytutu Rybackiego w gmachu PSM rozpoczęto 34-dniowy kurs nawigacyjny dla rybaków.
1930; 30 sierpnia
„Lwów” został protokolarnie przekazany Polskiej Marynarce Wojennej. Pozbawiony takielunku, używany był początkowo jako okręt mieszkalny dla załóg okrętów podwodnych, a od 1932 – jako pływający warsztat i magazyn. Skreślony z listy PMW 25.09.1937, został sposobem gospodarczym pocięty w 1938 na złom na Oksywiu. Jeden z jego masztów stanął na dziedzińcu koszar Kadry Floty jako maszt sygnałowy, jednak – prawdopodobnie – nie przetrwał wojny.
1930; 14 października
Odbyła się pierwsza w gdyńskim gmachu, a dziesiąta w dziejach Szkoły, inauguracja roku szkolnego.
1930
Na zlecenie Morskiego Instytutu Rybackiego PSM zaczęła przeprowadzać kolejne kursy – dla motorzystów i nawigacyjne dla rybaków.
1930; 7 grudnia
Odbył się pierwszy Zjazd Absolwentów Szkoły Morskiej. Inicjatorami byli Stanisław Kosko i Adam Montwił-Fiedorowicz – absolwenci WN z rocznika 1923. I Walny Zjazd zgromadził 40 kolegów, spośród przeszło 200, którzy opuścili szkołę w ciągu minionego 10-lecia.
1930; 8 grudnia
Odbyła się podniosła uroczystość poświęcenia nowego gmachu szkolnego i sztandaru szkoły przez bp. Stanisława Okoniewskiego. Wiceburmistrz Tczewa Karol Hempel wręczył dyrektorowi PSM kmdr. Mohuczemu sztandar ofiarowany przez miasto Tczew, „dając wyraz szczeremu żalowi, z jakim miasto Tczew żegna jedyną w Polsce Szkołę Morską, którą przez tak długi czas w swoich murach gościło”.
1931; luty
Powstała Spółdzielnia Mieszkaniowa Absolwentów Szkoły Morskiej, której członkami mogli być tylko jej wychowankowie. Cel: parcelacja terenów budowlanych, sprzedaż parcel budowlanych, budowa domów. W radzie nadzorczej zasiadali: Wincenty Bartosiak (abs. WN 1922), Adam Fiedorowicz-Montwił (abs. WN 1923), Bohdan Tarchalski (abs. WM 1923), Jan Cygler (abs. WM 1924), Władysław Milewski (abs. WM 1923), Konstanty Kowalski (abs. WN 1927). Zarząd: prezes Jan Pawłowski (abs. WM 1923), zastępca Mieczysław Cedro (abs. WN 1924). Prezes Pawłowski zginął 9 października 1931 r. w katastrofie domu ZUPU (wybuch gazu) przy al. Marsz. Piłsudskiego 50. Kancelaria spółdzielni mieściła się w jego mieszkaniu i całkowicie zaginęła. Spółdzielnia nie przeprowadziła żadnych transakcji i w 1935 r. została zlikwidowana.
1931; luty
Miesięcznik „Morze” odnotował, że kolejny absolwent Państwowej Szkoły Morskiej uzyskał stopień kapitana żeglugi wielkiej. Jako pierwszy dyplom otrzymał Leon Rusiecki (abs. WN z 1923), dowodzący w roku 1931 parowcem „Niemen", następnie Zbigniew Deyczakowski (abs. WN z 1923) – „Robur VI" i Stefan Ciundziewicki (abs. WN z 1923) – „Chorzów". Czwartym z kolei kapitanem został Bohdan Gawęcki (abs. WN z 1924), który w ostatnich dniach stycznia 1931 r. wyruszył w rejs jako „pierwszy po Bogu" na parowcu „Robur III".
1931
Z inicjatywy kmdr. kpt. ż.w. Gustawa Kańskiego powstało szkolne muzeum, które za dyrekcji kmdr. ppor. Władysława Kosianowskiego było przedmiotem troski inspektora kpt. ż.w. Stanisława Koski.
1932; styczeń
W Państwowej Szkole Morskiej odbyło się inauguracyjne zebranie Kolegium Międzynarodowych Wykładów Akademickich jako zaczątku planowanego w Gdyni uniwersytetu morskiego. Prezesem został dyrektor szkoły Adam Mohuczy.
1932
W auli Państwowej Szkoły Morskiej zaczęła koncertować Gdyńska Orkiestra Symfoniczna. Była to orkiestra cywilno-wojskowa składająca się z amatorskiej orkiestry smyczkowej Gdyńskiego Towarzystwa Muzycznego oraz zawodowej Orkiestry Marynarki Wojennej. W 1935 r. kierownictwo objął Kazimierz Wiłkomirski.
1932; 8 grudnia
Podczas Święta Szkoły Morskiej zapoczątkowano galerię portretów kapitanów Polskiej Marynarki Handlowej. Dwa pierwsze, najstarszych kapitanów we flocie – Tadeusza Steckiego i Karola Rynckiego, namalował art. mal. Leopold Jarmuszewski. W uroczystości uczestniczyli sportretowani kapitanowie.
1933; 20 stycznia
W wieku zaledwie 61 lat zmarł w Warszawie wiceadmirał w stanie spoczynku Kazimierz Porębski, główny inicjator i założyciel Szkoły Morskiej w Tczewie. W pogrzebie brała udział delegacja Państwowej Szkoły Morskiej z Gdyni.
1933
Kierownikiem Wydziału Mechanicznego został, w związku z przejściem na emeryturę inż. Kazimierza Bielskiego, inż. st. mech. Władysław Morgulec, a Józef Rzóska, pełniący dotychczas funkcję „rejestratora szkolnej rachunkowości”, awansował na administratora PSM.
1933; 3 września
Komendant „Daru Pomorza” kpt. ż.w. Konstanty Maciejewicz wprowadził statek do basenu portowego wyłącznie pod żaglami, bez pomocy holowników, przycumowując go do kei –czym zyskał powszechny podziw znawców sztuki żeglarskiej.
1934; 12-14 lipca
Wizytowały gdyńską PSM załogi trzech szkolnych żaglowców z Danii i Szwecji.
1934; 16 września
Po mszy św. w intencji szczęśliwej podróży, odprawionej na pokładzie „Daru Pomorza” stojącego przy nabrzeżu Francuskim przy Dworcu Morskim, żaglowiec pod dowództwem kpt. ż.w. Konstantego Maciejewicza wyszedł w rejs dookoła świata. Depesze z życzeniami nadesłali prezydent RP Ignacy Mościcki i marszałek Józef Piłsudski. Na pokładzie znajdowali się: kapitan, 10 oficerów (w tym lekarz i kapelan), czterech instruktorów, 20 członków załogi i służby, 11 uczniów II rocznika Wydziału Nawigacyjnego, którzy w poprzednim roku odbyli podróż do Brazylii, oraz 58 kandydatów. Czterej świeżo upieczeni absolwenci nawigatorzy: Marian Hawryłkiewicz, Kazimierz Jurkiewicz, Lucjan Masłocha i Bolesław Szołkowski zostali zatrudnieni jako instruktorzy. Z wyjątkiem komendanta wszyscy oficerowie (I – Tadeusz Meissner, II – Konstanty Kowalski, III – Stanisław Rowiński, IV – Stanisław Kosko i rezerwowy Stefan Gorazdowski) byli wychowankami polskiej Szkoły Morskiej.
1933
Kierownikiem Wydziału Nawigacyjnego został kpt. ż.w. Antoni Ledóchowski (dotychczasowy kierownik kpt. ż.w. Gustaw Kański został kapitanem portu w Gdyni).
1934; 9 grudnia
„Dar Pomorza”, pierwszy w historii biało-czerwonej bandery, przekroczył równik na Oceanie Spokojnym. Gdy ponad 10 lat wcześniej „Lwów” uczynił to samo na Oceanie Atlantyckim, na jego pokładzie był uczeń I kursu Tadeusz Meissner – w rejsie dookoła świata I oficer, uczeń III kursu Stanisław Kosko – IV oficer, a I oficer Konstanty Maciejewicz był teraz komendantem. Na „Lwowie” przekraczali równik także: radiotelegrafista Antoni Kwiatkowski „Diadia”, bosman Jan Leszczyński „Waju”, żaglomistrz Józef Grzelak, motorzysta Feliks Sobieraj i magazynier Marcin Byczyk.
1935; 18 maja
W czasie uroczystości pogrzebowych marszałka Józefa Piłsudskiego oficerowie Polskiej Marynarki Handlowej utworzyli fundusz stypendialny dla uczniów PSM.
1935; 3 września
Powrócił „Dar Pomorza” z podróży dookoła świata. W ciągu 352 dni przebył 38 746 mil morskich, zawinął do 23 portów i 4-krotnie przekroczył równik. W przywitaniu w Gdyni uczestniczyli m.in.: premier RP Walery Sławek, min. Henryk Floyar-Rajchman, gen. Gustaw Orlicz-Dreszer, ks. bp Stanisław Okoniewski, b. min. gen. Ferdynand Zarzycki, liczni przedstawiciele władz centralnych, instytucji społecznych związanych z gospodarką morską i przedstawiciele władz lokalnych.
1935, październik
Pierwszą książkę o wokółziemskim rejsie napisał uczeń I roku Wydziału Nawigacyjnego Zbigniew Rokiciński pt. „«Darem Pomorza» naokoło świata. Ilustrowany reportaż dla młodzieży”, wydana nakładem Instytutu Wydawniczego „Bibljoteka [pis. oryg. – M.S.] Polska”, Warszawa 1935, ze słowem wstępnym członka Rady Gł. i Zarządu Gł. LMiK inż. Juliana Ginsberta.
1935; 8 grudnia
Państwowa Szkoła Morska obchodziła 15-lecie istnienia. W czasie uroczystości podkreślano pionierską rolę Szkoły Morskiej, statki „Lwów” i „Dar Pomorza” torowały na morzach świata nowe szlaki polskiej banderze, jej uczniowie, a potem wychowankowie stawali się ambasadorami Polski tam, gdzie dotychczas głucho było o naszym kraju. Z tej okazji Aleksy Majewski wydał bardzo starannie przygotowaną i bardzo cenną publikację pt. „XV lat polskiej pracy na morzu”, z artykułami m.in.: Eugeniusza Kwiatkowskiego, Leonarda Możdżeńskiego, Aleksego Majewskiego, Napoleona Korzóna, Tadeusza Wendy, Stanisława Łęgowskiego, Franciszka Sokoła, Juliana Rummla.
1936; styczeń
Kierownikiem warsztatów szkolnych został wykładowca chemii, technologii i silników spalinowych inż. Witold Komocki.
1936
Wyszły drukiem kolejne trzy relacje z podróży „Daru Pomorza” dookoła świata: IV oficera Stanisława Koski (abs. WN z 1923) – pt. „Przez trzy oceany”, nakładem Wydawnictwa Ligi Morskiej i Kolonialnej, oficera Tadeusza Meissnera (abs. WN z 1925) – pt. „Dookoła świata na «Darze Pomorza»”, nakładem Książnicy – Atlas oraz nauczyciela języków Fryderyka Kulleschitza – „Rejs dookoła świata”, nakładem Towarzystwa Wydawniczego „Rój”.
1936; 1 września
Dyrektorem PSM został Władysław Kosianowski, stanowisko zastępcy (inspektora) objął – po wieloletnim inspektorze kpt. ż.w. Gustawie Kańskim – kpt. ż.w. Stanisław Kosko.
1936; 15 września
„Dar Pomorza”, pod dowództwem kpt. ż.w. Konstantego Maciejewicza, wyszedł w 8-miesięczną podróż, w czasie której przeszedł pod żaglami wokół przylądka Horn. Rejs ten kapitan uwiecznił w artykule „Przez Cape Horn”, opublikowanym w miesięczniku „Morze” 1937 nr 7.
1937
W PSM, w ramach prowadzonych kursów dla rybaków, uruchomiony został starszy kurs nawigacyjny. W styczniu 1939 r. zorganizowane zostały po raz pierwszy trzymiesięczne kursy dla szyprów i maszynistów I klasy.
1937; 22 lutego
Ukazała się Ustawa o Państwowej Szkole Morskiej w Gdyni, wprowadzająca zapis, że przy szkole mogą być tworzone „zakłady lub instytuty pomocnicze, przeznaczone dla prac specjalnych, związanych z zawodowym kształceniem pracowników żeglugi morskiej lub z pracami badawczymi w dziedzinie spraw morskich”.
1937
Nakładem Wydawnictwa M. Arcta w Warszawie ukazała się publikacja autorstwa Stanisława Zadrożnego „Na gdyńskim szlaku”, poświęcona PMH i polskiemu szkolnictwu morskiemu.
1937; 1 lipca
Nowym dyrektorem PSM został kpt. ż.w. Stanisław Kosko, inspektorem – kierownik Instytutu Wydawniczego PSM dr Aleksy Majewski (a Władysław Kosianowski – dyrektorem Towarzystwa Połowów Dalekomorskich „Pomorze”).
1937; 1 listopada
Odbył się pierwszy Apel Zmarłych: odprawione zostało nabożeństwo żałobne za dusze śp. dr. Floriana Hłaski i śp. bosmana Jana Kalety, 10 absolwentów i sześciu uczniów. Absolwent Aleksander Niejołow utonął na Atlantyku, Wacław Grunwald, Antoni Pełka i Mieczysław Porębski – zginęli w porcie gdyńskim podczas manewrów statków, w Anglii w 1937 r. zmarł Jerzy Szałko-Czaykowski. Dwóch uczniów zginęło na morzu – Michał Molnar oraz Maksymilian Stefaniak (który w marcu 1932 r. zabił się, spadając z rei „Daru Pomorza”). W kwietniu 1938 r. zginął tragicznie w Londynie Zygmunt Jastrzębski, absolwent Wydziału Mechanicznego z roku 1930.
1937; 4 listopada
Za opublikowaną w 1936 r. książkę o rejsie dookoła świata pt. „Przez trzy oceany” dyrektor PSM kpt. ż.w. Stanisław Kosko otrzymał Srebrny Wawrzyn Akademicki przyznany przez Polską Akademię Umiejętności.
1938; 23 stycznia
Na użytek uczniów Państwowej Szkoły Morskiej oraz lokalnej społeczności, w budynku PSM otwarto pierwszą w Gdyni pływalnię krytą, o wymiarach 20 x 7,8 x 1,10 – 3,50, zaopatrzoną w duże przebieralnie, natryski i basenik do płukania nóg. Kursy pływania prowadził nauczyciel w-f H. Bruckert.
1938; 1 czerwca
Komendantem „Daru Pomorza” został kpt. ż.w. Konstanty Kowalski (abs. WN z 1927 r.), a I oficerem Karol Olgierd Borchardt (abs. WN z 1928).
1938; 10 czerwca
„Dar Pomorza”, pod dowództwem kpt. ż.w. Konstantego Kowalskiego, uczestniczył w sztokholmskim zlocie żaglowców, zorganizowanym przez Północnoeuropejski Związek Załóg Statków Szkolnych z okazji 80. urodzin króla Gustawa V. Do Związku, którego twórcą był szwedzki kpt. Arnold Schumburg, należały: Szwecja, Dania, Norwegia, Finlandia, Estonia, Niemcy i Polska.
1938; 19 sierpnia
„Dar Pomorza” wyszedł w kolejny zimowy rejs do Ameryki Południowej.
1938
Utworzony został Wydział Transportu i Administracji Morskiej, kształcący intendentów dla statków pasażersko-towarowych (działał wówczas w Gdyni Związek Intendentów Polskiej Marynarki Handlowej). Kierownikiem został Bogusław Żórawski (abs. WN z 1922 r.)
1938
Dyrektor Stanisław Kosko powołał przy PSM Wydział Wyszkolenia Specjalnego (którego kierownictwo objął kpt. ż.w. Konstanty Maciejewicz) – jako kursy dokształcające dla szyprów i maszynistów okrętowych.
1938; 11 listopada
Ostatnią do wojny defiladę z okazji Święta Niepodległości poprowadził wychowawca por. Kazimierz Konopka, sztandar nieśli uczniowie Bohdan Zieliński i Adam Polkowski.
1938; 8 grudnia
Nakładem Bratniej Pomocy Uczniów PSM w Gdyni jednodniówka „U steru” [pis. zgodna z ówczesną ortografią –M.S.] została przygotowana przez komitet redakcyjny w składzie: Bohdan Korsak (III WN), Józef Babkiewicz (III WN), Adam Polkowski (III WM), Orest Zubrej (II WN), Janusz Kunde (II WM), Tadeusz Sulatycki (I WN), Bohdan Senycia (I WN), Bronisław Stachowiak (I WM) i Zbigniew Byszewski (I WA). Każdy z członków redakcji napisał artykuł dotyczący życia szkoły albo jej historii, rejsu czy Bratniej Pomocy, Tadeusz Sulatycki – wiersz „Fregata”, a Zbigniew Rożnowski zrelacjonował rozgrywki o puchar szkoły.
1939; styczeń
W Państwowej Szkole Morskiej uruchomiono po raz pierwszy trzymiesięczne kursy dla szyprów i maszynistów I klasy.
1939; 23 stycznia
Wydane zostało zarządzenie ministra przemysłu i handlu (w porozumieniu z ministrem wyznań religijnych i oświecenia publicznego) o nadaniu statutu Państwowej Szkole Morskiej: „PSM jest zakładem naukowo-wychowawczym typu licealnego, którego zadaniem jest wykształcenie młodzieży na oddanych swemu zawodowi, rzetelnych, sumiennych i świadomych swych obowiązków wobec Rzeczypospolitej oficerów marynarki handlowej specjalności pokładowej i maszynowej oraz pracowników transportu i administracji morskiej”.
1939; 22 marca
W wieku 44 lat zmarł Aleksy Majewski – doktor filozofii, wykładowca, twórca szkolnego Instytutu Wydawniczego oraz organizator biblioteki szkolnej, wicedyrektor PSM w Gdyni. Uhonorowany Srebrnym Wawrzynem Polskiej Akademii Literatury. Spoczął na Cmentarzu Witomińskim w Gdyni.
1939; 23 marca
Zmarł w wieku 79 lat, w Poznaniu, inż. Kazimierz Bielski – pierwszy kierownik i organizator Wydziału Mechanicznego Szkoły Morskiej w Tczewie i Państwowej Szkoły Morskiej w Gdyni – od 1920 do 1933 r.
1939; maj
Powstała przy PSM Stacja Doświadczalna Politechniki Lwowskiej – dla współpracy nauki z przemysłem. Kierownikiem został inż. Zygmunt Kamiński (abs. WM z 1928).
1939; lipiec – sierpień
Odbyły się egzaminy wstępne, następnie „Dar Pomorza”, z zaokrętowanymi na pokładzie wszystkimi rocznikami nawigacyjnymi, udał się w kilkutygodniową podróż do portów bałtyckich.
1939; 24 sierpnia
Opracowano plany dotyczące działalności PSM na wypadek wybuchu wojny. Statek szkolny z 140 uczniami Wydziału Nawigacyjnego i 21 członkami załogi miał zostać usunięty z pola przyszłych działań wojennych, ewakuowany do któregoś z neutralnych portów na Bałtyku. Ostatnią dyspozycją dyrektora kpt. ż.w. Stanisława Koski, która uchroniła „Dar Pomorza” od zniszczenia bądź przejęcia przez Niemców, był rozkaz, by w razie wojny pozostawić żaglowiec w Szwecji.
1939; 18 sierpnia
Na pokład „Daru Pomorza”, wychodzącego w ostatni przedwojenny rejs ćwiczebny, zaokrętowano 28 członków stałej załogi, wszystkich niemal uczniów i kandydatów Wydziału Nawigacyjnego (111 osób) oraz 36 jungów. Komendantem był kpt. ż.w. Konstanty Kowalski, I oficerem kpt. ż.w. Karol Olgierd Borchardt (abs. WN z 1928). Słuchaczy Wydziału Mechanicznego odesłano do domów, z wyjątkiem kilku praktykantów rozproszonych na różnych polskich statkach. Mniej więcej w tym samym czasie radca Stefan Gebethner z Ministerstwa Przemysłu i Handlu zabrał do Warszawy szkolny sztandar.
1939; 28 sierpnia
W związku z powszechną mobilizacją w budynku Państwowej Szkoły Morskiej uruchomiono polowy Szpital Morski nr 2. Obowiązki komendanta objął kmdr dr Augustyn Dolatkowski. Zgodnie z pierwotnymi założeniami miał to być szpital zapasowy dla chorych, lekko rannych i rekonwalescentów. Dyrektor PSM kpt. ż.w. Stanisław Kosko, a także jego następca kpt. ż.w. Konstanty Maciejewicz oddali do dyspozycji wojska cały personel administracyjny i kuchenny oraz kilku uczniów. Szefem administracyjnym projektowanych oddziałów szpitalnych został st. bosman Wodiczko, siostrą przełożoną pielęgniarka Śmiałkowska. Pierwszym zadaniem było skompletowanie zespołu lekarskiego i pielęgniarskiego. Ochotniczo w ciągu dwóch dni przybyło kilku lekarzy internistów, chirurg, neurolog i radiolog oraz znaczna liczba personelu pielęgniarskiego i pomocniczego. Najliczniejszą grupę stanowili pracownicy Instytutu Higieny Morskiej i Tropikalnej, którzy, wraz z dyrektorem Instytutu dr. Jerzym Morzyckim, zajęli się laboratorium. W budynku obok Szkoły Morskiej powstała izba przyjęć, której kierownikiem został por. lekarz Dąbek.