Uniwersytet Morski w Gdyni UMG

27 sierpnia br. w Gdyni miał miejsce przejazd zabytkowym autobusem Jelcz 043, tak zwanym ”ogórkiem”. Autobusy te w latach osiemdziesiątych ubiegłego wieku były częścią taboru miejskiego w Trójmieście. Podczas przejazdu historycznego można było obejrzeć miejsca związane z historycznymi wydarzeniami, w tym również niedostępne na co dzień do zwiedzania. Głównym przewodnikiem w trakcie wycieczki był dr Arkadiusz Kazański, historyk IPN w Gdańsku. W trakcie wycieczki edukacyjnej uczestnicy odwiedzili zakłady pracy, które odegrały ważną rolę w trakcie dni Sierpnia `80. Przewodnikami byli świadkowie tamtych dni.

W trakcie podróży uczestnicy zwiedzili: Stocznię Gdynia - dawną Stocznię Komuny Paryskiej (ul. Czechosłowacka 3), Zakłady Radiowe Radmor (ul. Hutnicza 3), ZKM Gdynia ( ul. Zakręt do Oksywie), Uniwersytet Morski w Gdyni - dawną Wyższą Szkołę Morską w Gdyni (ul. Morska 81-87).

Dzięki uprzejmości JM Rektora, grupa wycieczki edukacyjnej odwiedziła naszą Uczelnię. Wyjątkowi goście zostali powitani w auli przez przewodniczącego Uczelnianej „Solidarności” Marka Lubowieckiego. W swoim wystąpieniu zapoznał zebranych z historią powstania „Solidarności „w Uczelni poprzez ciemne dni stanu wojennego", powiedział m.in: „(.....) Wszystko rozpoczęło się 22 sierpnia 1980 r., gdy doc. Mikołaj Kostecki zwołał spotkanie w Uczelni, celem poparcia strajkujących w Gdańsku stoczniowców.

Wtedy też oficjalnie przyjęto Wyższą Szkołę Morską w Gdyni do MKS-u, przyznając jej numer rejestracyjny 359. Wyłoniony też został 19-osobowy Uczelniany Komitet Założycielski NSZZ „Solidarność”, którego Przewodniczącym został doc. dr inż. Mikołaj Kostecki, wiceprzewodniczącą Ewa Kubasiewicz, kustosz dyplomowany Biblioteki Głównej WSM. Powstał też Niezależny Związek Stu­dentów (przewodniczący Jacek Boroń), do którego w połowie listopada należało już 150 studentów.

W zebraniu pracowników wzięły udział władze Uczelni oraz zaproszeni goście: prof. Robert Głębocki z Uniwersytetu Gdańskiego oraz mgr. inż. Andrzej Gwiazda z Międzyzakładowego Komitetu Założycielskiego. Związek rozwijał się dynamicznie; po roku działalności liczył już 886 członków. (...) Wobec wyboru Przewodniczącego Komisji Zakładowej, doc. dr inż. Mikołaja Kosteckiego na funkcję Rektora WSM, dn. 26. 11. 198l r na Zebraniu walnym członków Związku został wybrany nowy Przewodniczący Komisji Zakładowej, dr inż. Jerzy Kowalczyk, wice-Przewodniczącą pozostała dalej kol. Ewa Kubasiewicz.

Wszystko zmieniło się w naszej komisji po wprowadzeniu stanu wojennego 13 grudnia. Zdecydowana większość pracowników i studentów, na zwołanym przez Komisję Zakładową 14 grudnia wiecu, opowiedziała się za strajkiem okupacyjnym. Trwał od godzin rannych w poniedziałek 14 grudnia do popołudnia we wtorek 15 grudnia.

15 grudnia 1981 r Rektor doc. dr inż. Mikołaj Kostecki został zdjęty ze stanowiska. Komisarycznym rektorem mianowany został kpt. ż. w. Władysław Rymarz, członek Komitetu Uczelnianego PZPR. Odwołany został także prorektor ds. studenckich doc. dr Henryk Dzierżek (a następnie zwolniony z pracy), aktywny działacz związku. (...) Ludzie byli wystraszeni, nie widzieli większego sensu pozostawania w oporze. Jurek Kowalczyk oświadczył, że jest nas zbyt mało, by to miało jakiś sens. Odśpiewaliśmy więc tylko "Jeszcze Polska" i rozeszliśmy się do naszych domów. Ewa z Jurkiem opuścili Szkołę. Piętnastu studentów pod wodzą Jacka Boronia pojechało do Stoczni kontynuować strajk. Wygarnęło ich stamtąd 16 grudnia ZOMO w trakcie kolejnej pacyfikacji. Przeszli ścieżkę zdrowia w Pruszczu i trafili do więzienia w Starogardzie. Jacek Boroń, był internowany do grudnia 1982. Pozostałym odebrano książeczki żeglarskie, co było równoznaczne ze skreśleniem z listy studentów (nie mogli odbywać obowiązkowych praktyk). Również Jackowi, po powrocie z internowania pan rektor odmówił ponownego przyjęcia na studia.

20 grudnia 1981 roku aresztowano Ewę Kubasiewicz, a w lutym 1982 została skazana przez Sąd Marynarki Wojennej w Gdyni na karę 10 lat pozbawienia wolności za rozpowszechnianie w Wyższej Szkole Morskiej w Gdyni ulotki nawołującej do czynnego oporu przeciwko stanowi wojennemu. Natomiast Jerzy Kowalczyk został skazany na 9 lat pozbawienia wolności .Były to najwyższe wyroki w kraju.

Po procesie Ewa została osadzona w ciężkim więzieniu dla kobiet w Fordonie, a 10 marca przeniesiona do wiezienia dla kobiet-recydywistek w Grudziądzu. W kwietniu 1982 roku Ewa została ogłoszona przez Amnesty International więźniem miesiąca. Jurek Kowalczyk odsiadywał swoją "karę" w więzieniu w Potulicach.

Ewa została zwolniona na mocy amnestii w maju 1983. Od 1983 była współpracownikiem Solidarności Walczącej założonej przez Kornela Morawieckiego. Współorganizowała trójmiejski oddział tej organizacji. Od 1988 przebywa na emigracji we Francji, jest emisariuszką Solidarności Walczącej na Zachodzie. Od 1988 do 1992 pracowała w Bibliotece Polskiej w Paryżu. W 1992 została zatrudniona w Wydziale Spraw Międzynarodowych Rady Generalnej departamentu w Bretanii.

Jurek tak we wspomnieniach wspominał te chwile: Idziemy razem ulicą Czerwonych Kosynierów (obecnie Morska). Leży biały, świeży śnieg, świeci słońce. Jest pięknie. Nie mam poczucia ucieczki, raczej wypełnienia obowiązku, co najmniej w stopniu minimalnym. Tak samo myśli Ewa, dzielna wspaniała Ewa. Z tamtej chwili, chwili opuszczenia Szkoły właśnie to uczucie pozostało mi w pamięci ... i dręczące pytanie: kiedy wrócę do Szkoły i czy w ogóle wrócę?

Nie wrócił. Żadne z tych dwojga nie wróciło. Nie pozwolono im na to.

Represje nie złamały jednak woli oporu uczelnianej „Solidarności”; przez cały czas stanu wojennego działała Tajna Komisja Zakładowa NSZZ „Solidarność”, zbierano składki związkowe, kolportowano prasę podziemną, w tym tajne pismo członków „S” uczelni Wybrzeża „Wolna Myśl".

Zebrani uczestnicy z wielkim zainteresowaniem wysłuchali informacji na temat uczelnianej „Solidarności”, z zachwytem podziwiano pięknie odnowioną aulę, świadka tych historycznych wydarzeń, oraz są wdzięczni JM Rektorowi za wyrażenie zgody na odwiedzenia naszej Uczelni - historycznego świadka Sierpnia `80. 

Fot. Marcin Węgliński (IPN Gdańsk)