Statek szkoleniowo-badawczy "Horyzont II"
Koncepcja statku, który zastąpiłby zbliżające się do kresu swej służby jednostki instrumentalne „Horyzont” i „Zenit” dojrzewała w Wyższej Szkole Morskiej w latach 1993-1996. Założenia nowej jednostki sformułował kpt.ż.w. Zbigniew Burciu, chodziło o statek który gwarantowałby zaspokojenie potrzeb szkoleniowych obu Akademii Morskich w Gdyni i Szczecinie, równocześnie atrakcyjny dla instytucji morskich jako platforma czarterowych rejsów badawczych. Wspólnie z ówczesnym rektorem prof. Józefem Lisowskim przekonywali do tej, optymalnej ekonomicznie koncepcji, ministerstwo. Mimo początkowej życzliwości, przeszkodą w realizacji okazała się konkurencyjna w pewnym sensie koncepcja statku szkolnego wypracowana w Szczecinie. Zyskała aprobatę resortu z ofertą budowy drugiej jednostki dla Gdyni. Była to jednak statek o ograniczonej zdolności żeglugowej a w koncepcji gdyńskiej myślano od początku o szerszych możliwościach – wykorzystywania statku do rejsów badawczych, w tym polarnych.
Konsekwencja w forsowaniu koncepcji statku o bardziej uniwersalnych walorach doprowadziła wreszcie do ministerialnej akceptacji. Przeważyła deklaracja o możliwości adaptacji któregoś z niewykończonych kadłubów, co minimalizowało koszt inwestycji.
Po upadku rynku wschodniego – w stoczniach stało wiele nieodebranych jednostek w różnych fazach zaawansowania budowy. Zaczęto poszukiwania odpowiedniego. W stoczni „Wisła” trafiono na kadłub „Polarexa” – żaglowca przystosowanego do żeglugi w lodach.
„Polarex” budowany był jako specjalistyczny żaglowiec ekspedycyjny służący do zaopatrywania stacji polarnych. Koncepcję takiej jednostki stworzył w 1987 r. Dariusz Bogucki – okrętowiec i wybitny żeglarz polarny. Zaprojektowany jako 2-masztowy żaglowiec, początkowo miał być statkiem flagowym Ligi Morskiej, stąd projekt ochrzczono „Elemka II” (nazwa nawiązująca do szkunera Ligi Morskiej i Kolonialnej z okresu międzywojennego). Na dwóch bramowych masztach miał zdalnie rozpinać 3 usztywnione żaglopłaty, a w rufowej wnęce zabierać kontenery ładunkowe, mieszkalne lub wyposażone jak laboratoria badawcze.
Według wstępnych założeń, statek przez 9 miesięcy miał zarabiać w rejsach na wody polarne - badawczych, zaopatrzeniowych, także turystycznych. W pozostałym czasie służyłby morskiemu wychowaniu młodzieży. Wobec braku możliwości sfinansowania budowy przez Ligę, powołano spółkę „Polarex”, której zadaniem było zgromadzenie środków na budowę i późniejsza eksploatacja żaglowca. W maju 1992 roku wodowano kadłub „Polarexa” - środków na dalszą budowę nie udało się już jednak zgromadzić.
Uznano, że adaptacja połączona z przedłużeniem kadłuba stworzy platformę dobrze nadającą się do założonych celów – prowadzenia praktyk studentów AMG, zaopatrywania stacji polarnych oraz realizacji projektów badawczych.
W 1999 roku umowę na zakup kadłuba podpisał ówczesny rektor WSM profesor Piotr Przybyłowski, a realizację kompleksowej przebudowy i dostarczenie gotowej, w pełni wyposażonej jednostki, zlecono Gdańskiej Stoczni Remontowej, której oferta okazała się najkorzystniejsza.
Równolegle tworzono koncepcję optymalnego wykorzystania nowego statku, także pod kątem czarterów dla instytucji zewnętrznych. Obok naturalnego kierunku jakim był Spitsbergen – wcześniej regularną komunikację z Polską Stacją Polarną zapewniał statek szkolny WSM „Jan Turlejski” – rozważano także szersze projekty jak m.in. kierunek antarktyczny czy współpracę z organizacją Interoceanmetal prowadzącą działalność na Pacyfiku.
Budowa sfinansowana została ze środków Ministerstwa Transportu i Gospodarki Morskiej, Komitetu Badań Naukowych i środków własnych pochodzących od sponsorów i uzyskanych ze sprzedaży cegiełek. Statek, już jako ”Horyzont II”, został powtórnie zwodowany w 1999 r., podniesienie bandery nastąpiło 28 kwietnia 2000 r., a matką chrzestną została Hanna Gronkiewicz-Waltz, ówcześnie prezes Narodowego Banku Polskiego.
W pierwszy bałtycki rejs szkoleniowy „Horyzont II”, pod dowództwem kpt. ż.w. Juliana Witkowskiego, wyszedł 9 maja 2000 roku, a pod koniec czerwca popłynął w swą pierwszą podróż na Spitsbergen. Po powrocie i zmianie kapitana, odchodzącego na emeryturę Juliana Witkowskiego zastąpił dotychczasowy starszy oficer kpt.ż.w. Roman Matulewski, nowy statek zaprezentowany został na EXPO 2000 w Wilhelmshaven. Po wrześniowym, drugim już rejsie na Spitsbergen, „Horyzont II” wyszedł w swą najdłuższą jak dotąd podróż z zaopatrzeniem dla polskiej stacji na Wyspie Króla Jerzego w Antarktyce. Podczas trwającej 3 miesiące wyprawy pokonał dystans 18 698 mil morskich, zawijał do Las Palmas, Santos i Punta Arenas. Ta pionierska wyprawa na południową półkulę wykazała, że statek jest jednak zbyt mały do takich przedsięwzięć.
W kolejnych latach ustalił się docelowy model eksploatacji statku – ok. 8 miesięcy w roku wykorzystywany jest rejsach szkoleniowych. Statek realizuje praktyki marynarskie i radarowe dla studentów AMG i uczniów średnich szkół morskich w krótkich bałtyckich rejsach oraz dwie 3- 4-tygodniowe podróże do Arktyki – to efekt wieloletniej współpracy z Instytutem Geofizyki PAN. W każdej, obok naukowców z polskich instytutów badawczych, płynie 20 studentów Wydziału Elektrycznego AMG, w ramach praktyk morskich. Statek wiezie także zaopatrzenie dla stacji – żywność, paliwo, materiały niezbędne do funkcjonowania stacji, sprzęt badawczy.
„Horyzont II” obok funkcji zaopatrzeniowych bierze także udział w międzynarodowych projektach badawczych. Są to często pionierskie wyprawy - w słabo poznane rejony archipelagu Svalbard, udział w międzynarodowych naukowych warsztatach terenowych. Spitsbergen stanowi swoiste, niezwykle ważne laboratorium przyrodnicze – badania i pomiary prowadzone tutaj pozwalają prognozować zarówno tendencje zmian klimatu na naszej półkuli jak i rozpoznawać procesy sejsmiczne, przyrodnicze czy oceanologiczne. „Horyzont” jest stałym ogniwem polskich projektów polarnych, stanowi integralny element polskiej obecności w Arktyce.
Bieżącą eksploatacją statku, dbaniem o jego stan techniczny i sukcesywną modernizację, zajmuje się Dział Armatorski AMG. Kończąc 15 rok służby w barwach AMG i przygotowując się do 35 podróży na Spitsbergen, „Horyzont II” przeszedł wiosną b.r. remont odnowienia klasy 5-letniej.
W latach 2000 – 2014 „Horyzont II” odbył 242 rejsy szkoleniowe w tym 34 na Spitsbergen i 1 do Antarktyki, przebył prawie 210 tys. Mm, przeszkolił ok. 3600 studentów.
Kolejne lata to kontynuacja praktyk manewrowo – radarowych a także podróży na Spitsbergen z naukowcami Instytutu Geofizyki Polskiej Akademii Nauk.
W 2017 roku na Horyzoncie przeprowadzono rejs pilotażowy w ramach projektu JOHANN (Joint Development of Small Cruise Ship Tourism Heritage Products in the Southern Baltic Sea Region), którego Akademia Morska w Gdyni była jednym z partnerów. W ramach podróży statek odwiedził następujące porty: Wismar, Rostock, Stralsund, Sassnitz, Szczecin, Karlskrona, Kalmar. Podczas podróży uczestnicy rejsu - studenci i pracownicy Akademii Morskiej w Gdyni oraz specjaliści reprezentujący wszystkie porty partnerskie dokonywali analizy SWOT odwiedzanych miejsc. Film z tej podróży znajdziecie TUTAJ (https://www.youtube.com/watch?v=iLHfct-D3cA)
Na koniec roku 2020 pierwszy raz w historii statku swoje praktyki odbyli na nim przyszli oficerowie Marynarki Wojennej RP. Trzytygodniowa praktyka, tak jak wszystkie tegoroczne podróże odbywała się w warunkach reżimu sanitarnego spowodowanego pandemią COVID-19.